Cat Cabinet ed van der elsken biografie Page 1
Bron: Nederlands fotomuseum, Rotterdam
ED VAN DER ELSKEN (19251990)
Het leven van fotograaf, filmer, kunstenaar en wereldreiziger Ed van der Elsken was
sterk verbonden met zijn werk. Hij verschool zich tijdens zijn werk niet achter de camera
maar gebruikte deze om direct contact te krijgen met de mensen die hij bij voorkeur
fotografeerde: excentrieke types in de grote metropolen, veelal behorend tot de
maatschappelijke onderlaag. Zijn foto's vormen echter geen aanklacht tegen misstanden
in de wereld, ze zijn eerder te beschouwen als een hommage aan sterke persoonlijkheden.
Hij daagde hen uit en maakte vervolgens snel een foto. Op veel foto's kijken de mensen
dan ook in de lens. Dit geldt zowel voor de opnamen die hij in Nederland maakte, als
voor zijn reisfoto's.
Een foto was voor Ed van der Elsken niet een op zichzelf staand fenomeen, maar kreeg
pas betekenis in relatie met andere beelden. Hij maakte een groot aantal fotoboeken en
experimenteerde met diaprojecties. Zijn fotoboeken kenmerken zich door een directe en
persoonlijke uitdrukkingswijze in beeld, geschrift en layout. Van der Elsken drukte zijn
stempel op al deze aspecten: hij stond niet alleen voor de fotografie, maar was ook
(mede)verantwoordelijk voor de teksten en de grafische vormgeving. Zijn fotoboeken
tonen bovendien de stijl van afdrukken die hij ontwikkelde. Deze wordt gekenmerkt door
sterke contrastwerking, donkere luchten en het duidelijk doordrukken van relevante
partijen.
De wijze waarop Van der Elsken te werk ging bij het fotograferen, spoort met zijn
werkwijze bij het maken van films. Ook hierbij hield Van der Elsken vrijwel alles in eigen
hand: productie, regie, camera, montage en commentaar. In 1955 begon hij met filmen en
sindsdien was er sprake van een wisselwerking tussen beide activiteiten. Zijn fotoboeken
hebben door combinaties van beelden en door de verhalende structuur een sterk filmisch
karakter. Omgekeerd hebben zijn films door de onconventionele montage vaak het
karakter van een fotoboek: scènes zijn als dubbele pagina's die na het omslaan plotseling
overgaan in verrassende nieuwe beelden. Deze wisselwerking blijkt tevens uit het feit dat
hij in zijn films vaak de draad oppakte van een verhaal dat hij eerder had gefotografeerd,
of omgekeerd.
Leven en werk van Ed van der Elsken vallen uiteen in drie perioden. Zijn Parijse tijd
(19501954) is verbonden met zijn eerste vrouw Ata Kando en zijn eerste fotoboek Een
liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés, dat in 1956 verscheen en internationale
aandacht trok. De tweede periode (19551970) wordt bepaald door Amsterdam en de
vele reizen die hij alleen of met zijn tweede vrouw Gerda van der Veen maakte. Tot de
belangrijkste, internationaal uitgegeven boeken uit deze tijd kunnen worden gerekend:
Bagara (1958), Jazz (1959) en Sweet Life (1966). De derde periode (19711990) is sterk
verbonden met zijn laatste woonplaats Edam en het landelijke leven dat hij daar deelde
met Anneke van der ElskenHilhorst. Deze jaren maakte Van der Elsken een groot aantal
reisreportages in opdracht van het tijdschrift Avenue (19671979). Daarbij reisde hij
geregeld naar Japan. Tot de belangrijkste boeken uit deze periode behoren: zijn eerst
fotoboek in kleur Eye love you (1977), Amsterdam! Oude foto's 19471970 (1979),
Avonturen op het land (1980), De ontdekking van Japan (1988) en het door hem zelf
samengestelde, postuum verschenen Once upon a time (1991).
Nederlands fotomuseum
Witte de Withstraat 63
3012 BN Rotterdam
